بررسی اجزای کارایی فنی بخش حمل و نقل عمومی در ایران

چکیده: ?? دانش اقتصاد حمل و نقل سعی دارد که بهترین شیوه استفاده از امکانات حمل و نقل رابرای پاسخگویی به نیاز جابجایی در زمان و مکان معین فراهم کند و باعث گسترش آثار مثبت حمل و نقل به سایر بخش های اقتصادی شود. حمل و نقل عمومی زمینی یکی از بخش های حمل و نقل می باشد که تأثیر بسزایی بر روی فعالیت های اقتصادی دیگر دارد و افزایش کارایی در این بخش موجب افزایش رونق دیگر فعالیت ها می شود. هدف اصلی این مطالعه بررسی کارایی فنی حمل و نقل عمومی مسافری جاده ای (ناوگان اتوبوسی بین شهری) و بخش ریلی مسافری می باشد. ارزیابی کارایی فنی حمل و نقل عمومی مسافری استان ها در سال 1388 هدف بعدی این مطالعه می باشد. روش تحلیل پوششی داده ها برای اندازه گیری کارایی به کار رفته است. برای اندازه گیری کارایی فنی در حالت بازدهی ثابت و متغیر نسبت به مقیاس از مدل های چارز،کوپر، رودز(ccr) و بنکر چارز کوپر(bcc) استفاده شده است. برای سنجش کارایی بخش حمل و نقل مسافری ریلی 2 ورودی ( تعداد شاغلین و طول خطوط اصلی) و یک خروجی نفر-کیلومتر مسافر جابجا شده، وارد مدل شده است، همچنین برای ارزیابی کارایی حمل و نقل عمومی مسافری استان ها از دو ورودی (سوخت مصرفی و تعداد اتوبوس) و دو خروجی (نفر-کیلومتر و تراکم خطوط) استفاده شده است. برآوردهای کارایی نشان می دهد که کارایی فنی ناوگان اتوبوسی و بخش ریلی مسافری به ترتیب 78/0 و 59/0 می باشد. میانگین کارایی مدیریتی برای ناوگان اتوبوسی و ریلی به ترتیب 86/0 و 65/0 حاصل شد، همچنین میانگین کارایی مقیاس برای این دو بخش به ترتیب 92/0 و 87/0 بدست آمد. این نتایج نشان می دهد که ناوگان اتوبوسی بین شهری در جابجایی مسافر نسبت به بخش ریلی کاراتر عمل کرده است. فرسودگی ناوگان ریلی و کمبود زیر ساخت ها را می توان از علل پایین بودن کارایی فنی بخش حمل و نقل ریلی دانست. نتایج مربوط به ارزیابی کارایی فنی حمل و نقل عمومی مسافری استان های کشور نشان می دهد که اکثر استان ها (21 استان) دارای کارایی پایین تر از 90% می باشند و 6 استان دارایی کارایی واحد می باشند. همچنین یافته ها نشان می دهد که شاخص تراکم خطوط جاده ای برای اغلب استان های پرجمعیت و پهناور رقم پایینی می باشد که حاکی از ضعیف بودن شبکه خطوط جاده ای این استان ها می باشد.